Ας υποθέσουμε ότι ένας επαγγελματίας σπορτ-κάστερ περιγράφει έναν συγκλονιστικό ποδοσφαιρικό αγώνα. Έναν τελικό του Μουντιάλ, για παράδειγμα. Ένταση, αγωνία, αμφισβητούμενες φάσεις, δοκάρια, προσποιήσεις, σουτ, γκολ, πανηγυρισμοί, λάθος πάσες, χαμένες ευκαιρίες, ισοφάριση, εκνευρισμός, αποχώρηση παίκτη, πέναλτι...
Ο Δημήτρης Μίγγας στο μυθιστόρημά του Στα ψέματα παίζαμε αναλαμβάνει ακριβώς αυτό το ρόλο. Με γλώσσα ρέουσα, που χειρίζεται ακριβώς όπως ένας έμπειρος εκφωνητής, μας περιγράφει έναν αγώνα ζωής εννέα φάσεων, με πέντε παίκτες, που διαδραματίζεται τα τελευταία 32 χρόνια –από το 1970 έως το 2002- από την εποχή της Βραζιλίας του Πελέ έως την αντίστοιχη του Ρονάλντο, από τη φοιτητική ζωή μιας παρέας στη Θεσσαλονίκη έως την ηλικιακή ωριμότητά τους σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας. Με μια διαφορά: Ο συγκεκριμένος αγώνας αρχίζει να μεταδίδεται από το σφύριγμα της λήξης του και προς τα πίσω...
Όλες οι παρέες έχουν τις ιστορίες τους. Με τις καλές και τις κακές στιγμές τους. Η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης παρέας των πέντε ηρώων του Μίγγα είναι η υπόσχεση που έχουν δώσει μεταξύ τους να συναντιούνται κάθε τέσσερα χρόνια και να παρακολουθούν μαζί τον τελικό του παγκόσμιου ποδοσφαιρικού κυπέλλου. Εκεί, ανάμεσα σε ποταμούς αλκοόλ, πειραγμάτων και αναλύσεων ποδοσφαιρικών φάσεων, παρακολουθούμε την εξέλιξη της ζωής του καθενός από αυτούς. Εννέα τελικοί, εννέα συναντήσεις, εννέα κεφάλαια, η περιπέτεια μιας γενιάς και μέσα απ’ αυτή η περιπέτεια της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία τριάντα δύο χρόνια. Η φορά αντίστροφη, οι τετραετίες αυτόνομες –παρά τον συγκεντρωτικό χαρακτήρα του μυθιστορήματος- και οι συλλογικές μνήμες παρατεταγμένες, έτοιμες να αδράξουν το μυαλό του αναγνώστη και να ξαραχνιάσουν τις όποιες σκοτεινές γωνίες του...
Ο συγγραφέας, αν και πατάει σε γνωστά μονοπάτια, το κάνει με τρόπο κινηματογραφικό, ξεδιπλώνοντας ένα σενάριο με νεύρο και τέμπο, όπου οι σεκάνς εναλλάσσονται με την αυτοτέλεια ταινιών μικρού μήκους, με αρχή, μέση και τέλος. Κάθε τετραετία έχει τη δική της ιστορία, ενώ στην αφήγηση πλέκεται το προσωπικό με το κοινωνικό μέσω μιας επιλεκτικής ματιάς του συγγραφέα πάνω σε γεγονότα και καταστάσεις που επηρεάζουν με κάποιον τρόπο την ιστορία αλλά και τη γεωγραφία των ηρώων του.
Αθήνα και Θεσσαλονίκη, Αμοργός και Μεγανήσι, φοιτητικά δωμάτια και βίλες, εξεγέρσεις και κυβερνητικοί θώκοι, αλητείες και οικογένειες, ένας απρόσμενος θάνατος, τηλεόραση ασπρόμαυρη και τηλεόραση πλάσματος και πολύ πολύ ποδόσφαιρο είναι μερικά από τα υλικά που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να δέσει με επιτυχία αυτό το γρήγορο και ευχάριστο μυθιστόρημα γενιάς.  

The author’s choice to go backwards in time is not merely a caprice. This trick gives to the reader the capability to interpret the plot backwards, a kind of reverse suspense […] The reader already knows how the story ends from the very first page, but wonders how these five male heroes have been drained out from their desires and expectations to be filled with frustration and guilt. Is everything planned out right from the beginning? No - and here lies Mingas’ narrative skill. Each chapter maintains its autonomy. […] No matter how well acquainted with the events of each period, we cannot predict under which circumstances the fate of the heroes changed. This narrative technique makes the past as unpredictable as the future. Apart from its other qualities, Mingas’ novel manages to bring to life the past thirty years of Greek history without anachronisms or simplifications… 

Δεν μπορούμε να προσλάβουμε ως απλό καπρίτσιο την απόφαση του Δημήτρη Μίγγα να κινηθεί αφηγηματικά με την όπισθεν – από τον τελικό του 2002 προς τον τελικό του 1970. Αυτό το τέχνασμα του παρέχει τη δυνατότητα μιας ανάποδης ερμηνείας των δρώμενων, ενός μπρούμυτου σασπένς [...], καθότι δεν περιμένουμε με αγωνία πώς θα καταλήξει η ιστορία –το γνωρίζουμε από τις πρώτες κιόλας σελίδες- αλλά με ποιον ακριβώς τρόπο θα αδειάσουν τα πέντε αρσενικά δοχεία από επιθυμίες και προσδοκίες και θα γεμίσουν με απογοητεύσεις κι ενοχές. Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με μια καθαρά ντετερμινιστική αντίληψη, όπου τα πάντα προκαθορίζονται; Όχι – κι εδώ εντοπίζουμε, αν θέλετε την αφηγηματική «μαγκιά» του Μίγγα. Κάθε τετραετία διατηρεί τη δική της σχετική αυτονομία. Αντλούμε την αίσθηση ομόσπονδων κρατιδίων, παρά ενός συγκεντρωτικού αφηγηματικού μηχανισμού. Όσο και αν είμαστε εξοικειωμένοι με τα γεγονότα εκάστης περιόδου, όσο και αν μας είναι γνωστή η κατάληξή της, δεν είμαστε σε θέση να «προβλέψουμε» με ποια ακριβώς συγκυρία άλλαξε το κισμέτ των ηρώων μας. Κάτω από ανάλογο αφηγηματικό πρίσμα, το παρελθόν ενέχει τον ίδιο βαθμό απροσδιοριστίας με το μέλλον.
Πέραν των άλλων αρετών, το μυθιστόρημα του Μίγγα αποκαλύπτει και αξιοθαύμαστο μόχθο στο επίπεδο της πραγματολογικής έρευνας. Ο Μίγγας πραγματικά «αναστηλώνει» την τελευταία τριαντακονταετία χωρίς αναχρονισμούς και απλουστεύσεις.  

[…] The narration includes the years that have passed through alternating images of World Cup finals which are bound to the crucial events in the life of each hero; these images unravel either separately or jointly, giving a filmlike effect.
Well built images, well adjusted in action and in time that possess such a descriptive quality that they manage to sum up the life of the heroes within the length of a World Cup final.  

Διαβάζοντας [...] το νέο αφήγημα του Δ. Μίγγα [...] πείθομαι για μία ακόμη φορά πως, καθώς άλλωστε ομολογούν και οι ποδοσφαιρόφιλοι και σφόδρα πολιτικοποιημένοι ταυτοχρόνως ήρωές του, «μ’ ένα γκολ του Ζαϊρζίνιο» (ή του...) «δεν θ’ αλλάξει η ζωή μας». Αφετέρου, παρακολουθώντας στην αφήγηση τους πρωταγωνιστές του και ταυτόχρονα την εξέλιξη της ζωής στην Ελλάδα από τελικό Μουντιάλ σε τελικό τα τελευταία 30+ χρόνια (1970-2002), πείθομαι, αντίθετα, πως πίσω από κάθε τελικό που βγάζει σίγουρα ένα νικητή κι έναν ηττημένο ελλοχεύει η ύπουλη σκηνοθεσία της αληθινής ζωής: «Ζουμάροντας μόνο στην μπάλα», ανακατεύει τους παίκτες στους ρόλους, τις ισορροπίες και τα αποτελέσματα του παιχνιδιού, καθώς ενδιαφέρεται μόνο να τους κλείσει στο πλάνο της, έτσι ή αλλιώς, θριαμβευτές ή αποτυχημένους. [...]
Η αφήγηση κλείνει το χρόνο μέσα της με εναλλασσόμενα στιγμιότυπα και εικόνες μουντιαλικών τελικών απευθείας συνδεδεμένες με τα μεγάλα γεγονότα και τις στάσεις της ζωής του καθενός φίλου, τα οποία ξετυλίγονται ξεχωριστά ή από κοινού, κατά περίπτωση κινηματογραφικής σύλληψης.
Εικόνες ευκρινείς και αλληλένδετες σε δράση και χρόνο, οι οποίες έχουν μια τέτοια περιγραφική ταχύτητα και συνοψίζουν τόσο γρήγορα τη ζωή, που [...] συναγωνίζονται σε ταχύτητα το μουντιαλικό χρόνο ενός τελικού.  

[…] Mingas chose very representative characters, very well substantiated: the frustrated member of the Communistic Party, that along with the fall of Communism he experiences the collapse of his family life, the traditional man that remains loyal to his family and profession, the immoral politician who manages to adjust to every occasion, the devoted artist who denies to betray his artistic ideals[…]  

Σε αντιστοιχία προς τις κινηματογραφικές ταινίες, μία από τις αρετές στο μυθιστόρημα του Μίγγα είναι το δυναμικό του μοντάζ: κρίσιμα στιγμιότυπα των ποδοσφαιρικών αγώνων παρεμβάλλονται ξαφνικά, διακόπτοντας τη συζήτηση των φίλων την επίσης κρίσιμη στιγμή της ανακοίνωσης αποκαλυπτικών πληροφοριών για την ιδιωτική τους ζωή. Ο Μίγγας διάλεξε, άλλωστε, αντιπροσωπευτικούς χαρακτήρες, αρκετά αληθοφανείς: το απογοητευμένο κομματικό στέλεχος που, μαζί με την κατάρρευση του σοσιαλισμού, θα ζήσει και την αποδιάρθρωση της οικογενειακής του εστίας∙ τον παραδοσιακό νοικοκύρη που από τα νιάτα του παραμένει αμετακίνητα πιστός στο επάγγελμα και στην οικογένεια∙ τον αμοραλιστή πολιτευτή που με ενστικτώδεις ελιγμούς επιπλέει σε όλες τις περιστάσεις∙ τον αφοσιωμένο δημιουργό που αρνείται μέχρι τέλους να προδώσει το καλλιτεχνικό του ιδανικό.  

Κάθε κεφάλαιο αποτελεί και μια σκηνή ενός ενιαίου δράματος∙ μια διακριτική προσθήκη, για τη συμπλήρωση της εικόνας των βασικών αλλά και των δευτερευόντων προσώπων, καθώς και της περιρρέουσας κοινωνικής και πολιτισμικής ατμόσφαιρας. Αποτελεί, θα μπορούσε κανείς να πει, το αποτέλεσμα μιας ανά τετραετία μετατόπισης της οπτικής γωνίας του αφηγητή στη ζωή των πέντε κεντρικών προσώπων της αφήγησής του, τα κενά της οποίας καλύπτονται με τις συχνές παρεμβολές σύντομων πλάνων, που στόχο έχουν να συμπληρώσουν, να φωτίσουν και να δικαιολογήσουν λεγόμενα, πράξεις, αντιδράσεις, συμπεριφορές και χειρονομίες του αφηγηματικού παρόντος. Παράλληλα, σε κάθε κεφάλαιο, πάντα με εύσχημο τρόπο, παρέχονται σύντομες πληροφορίες, ενδεικτικές της επικρατούσας, στον ελλαδικό και στον διεθνή χώρο, κατάστασης∙ πληροφορίες χαρακτηριστικές της στενής και της ευρύτερης πολιτικής, ιδεολογικής και κοινωνικής ατμόσφαιρας, με την οποία τα μυθιστορηματικά πρόσωπα βρίσκονται, με διαφορετικό τρόπο το καθένα, στενότερα ή χαμηλότερα, συναρτημένα.  

[…] A novel that manages to narrate as well modern Greek history. Our dreams, our pursuits and our ideology. The betrayals that we are forced to do. Written in a vivid and humorous though austere way. With magnificent characters, that possess the quality to develop endlessly. A crucial football game, which is as well historical, philosophical, erotic, childish, funny though serious. An unpredictable book which is in its essence great. On life and the betrayal of the aspirations of youth. A betrayal that the heroes seem unable to avoid…  

Ένα μυθιστόρημα που είναι ταυτόχρονα και η ιστορία μας. Τα όνειρά μας, οι επιδιώξεις και η ιδεολογία μας. Οι μικρές προδοσίες που κάνουμε ή η ζωή μας κάνει. Γραμμένο με νεύρο, ζωντάνια, απέριττο τρόπο και χιούμορ. Με εξαιρετικούς χαρακτήρες με βάθος και δυνατότητα εξέλιξης εις το διηνεκές. Με το παιχνίδι, ποδοσφαιρικό, ιστορικό, φιλοσοφικό, ερωτικό, παιδικό, αστείο και σοβαρό να κρίνεται, εν τέλει, στα σημεία. [...]
Ένα απρόσμενο και επί της ουσίας σπουδαίο βιβλίο. Για τη ζωή την ίδια και για τη νιότη που είχε δείξει πως «θα γινόμουν άλλως». Κι αυτή την «προδοσία» δεν την καθορίζουν απολύτως οι ήρωες. Συμβαίνει ενίοτε στη ζωή και το παιχνίδι είναι... στημένο.  

This books is the most complete book by Dimitris Mingas because his narrative technique reveals what the official history would rather remain hidden…  

[...] κλείνοντας το Στα ψέματα παίζαμε! Στην ουσία έχουμε να κάνουμε μ’ ένα ρεαλιστικό, ιστορικό, κοινωνικό και κοινωνιολογικό, πολιτικό και εν μέρει συντροφικό πόνημα, πολύ μακριά από οποιαδήποτε ποιητική προοπτική. Ο Μίγγας, μάστορας σημαντικός του αφηγηματικού νεορεαλισμού, μαέστρος σε μια ορχήστρα υψηλού επιπέδου και εντέλει σε συγγραφικό οργασμό μιας πρώτης ωριμότητας ευρισκόμενος, συνθέτει ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί. Ενώ, σπάζοντας όλες τις συνηθισμένες συμβάσεις για ό,τι θεωρούμε «έξοδο», αφήνει συνολικά το χιούμορ του να ξεχειλίσει, σε υπαρκτά σπαραξικάρδια και κραυγαλέα, από άποψη διακωμώδησης της καθημερινότητας, επεισόδια. [...]
Οι σελίδες που συγκροτούν το μυθιστόρημα [...] είναι [...] αρκούντως μεστές και περιεκτικές. [...]
Ο Δημήτρης Μίγγας [...] ασφαλώς φανερώνει το ταλέντο του και την εργατικότητά του γύρω απ’ το Λόγο [...]. Κι όλα αυτά μέσα σε δέκα χρόνια. Η περίπτωση του Μίγγα είναι τόσο ενδιαφέρουσα όσο και το σύνολο του έργου του· το οποίο, χωρίς να στρέφεται στο βίαιο και το ακραίο αλλά μιλώντας μια γλώσσα που η πρόσληψή της είναι μάλλον εύκολη, καταφέρνει να έχει ένα σημαντικό αριθμό αναγνωστών μαζί του, οι οποίοι και τον παρακολουθούν συστηματικά. Το Στα ψέματα παίζαμε! αποτελεί για τον κρίνοντα την πιο ολοκληρωμένη λογοτεχνική κατάθεση του δημιουργού· πάνω απ’ όλα για την τεχνική που χρησιμοποιεί και για το γεγονός ότι δεν κρύβει τίποτα από κείνα που η επίσημη Ιστορία κάποτε θα φανερώσει.  

Ποιητικός ο λόγος του [Δημήτρη Μίγγα], «γεννά» ένα τοπίο πλούσιο σε εικόνες και συναισθήματα. [...] Ψυχογραφεί αναλυτικά τους ήρωές του με όλες τις... κλίμακες των χαρακτήρων. Καταθέτει στιγμές που θυμίζουν σχεδόν σε όλους κάτι – τόσο ιστορικές όσο και καθημερινές.