Το βιβλίο που συστήνω περισσότερο στους φίλους και στους γνωστούς µου είναι το µυθιστόρηµα Κίτρινη κορδέλα του Κέβιν Πάουερς. Ο συγγραφέας πολέµησε στο Ιράκ µε τον αµερικανικό στρατό και ύστερα, πολλά χρόνια αργότερα, προέκυψε αυτό το εκπληκτικό µυθιστόρηµα. Μαζί µε το βιβλίο του Ντέξτερ Φίλκινς The Forever War είναι τα καλύτερα πράγµατα που γράφτηκαν για το Ιράκ, αλλά η Κίτρινη κορδέλα είναι µε διαφορά το καλύτερο µυθιστόρηµα µε τέτοιο θέµα. ∆ιότι ο Πάουερς είναι προπάντων ποιητής και έτσι το βιβλίο του είναι µετρηµένο, απίστευτα ακριβές, ανυπέρβλητο. Και βέβαια είναι το πιο λυπητερό βιβλίο που έχω διαβάσει εδώ και πολλά χρόνια. Ωστόσο είναι λυπητερό µε σηµαντικό τρόπο. Πρέπει να νιώθουµε θλίψη, βαθιά θλίψη, για όσα κάναµε στο Ιράκ. Μας αξίζουν εκατό χρόνια θλίψης.

Αφαιρώντας από τη διήγησή του τον αναμενόμενο στερεότυπο αντιπολεμικό λόγο, ο Κέβιν Πάουερς καταφέρνει στο πρώτο του βιβλίο να αφήσει τον πόλεμο έκθετο στην ανθρώπινη συνείδηση η οποία είναι απαλλαγμένη από κάθε αναγκαιότητα που τον καθιστά μια αναγκαία τραγική προϋπόθεση στην εξέλιξη της Ιστορίας. Στον πόλεμο του Ιράκ, που άρχισε στις 29 Μαρτίου του 2003 και τελείωσε στις 31 Αυγούστου του 2010, με την αποχώρηση και των τελευταίων Αμερικανών στρατιωτών, έχασαν τη ζωή τους 4.433 Αμερικανοί και τραυματίστηκαν 31.951. Όπως σε κάθε πόλεμο, έτσι και σε αυτόν, δεν καταγράφονται ούτε προσμετρούνται οι εφιάλτες-αναμνήσεις που συνοδεύουν εφ’ όρου ζωής όλους όσοι βίωσαν την επώδυνη αυτή εμπειρία. Οι ζωντανοί του πολέμου μοιάζουν ωστόσο σαν να έχουν αφήσει στα πεδία των μαχών ένα κομμάτι του εαυτού τους, γι’ αυτό και μετά τον πόλεμο όλοι μοιάζουν άλλοι άνθρωποι.
Έτσι, κι ο νεαρός στρατιώτης Μπαρτ μετά έναν χρόνο υπηρεσίας στον πόλεμο του Ιράκ, επέστρεψε «άλλος άνθρωπος» στην πατρίδα του. Η εμπειρία του πολέμου αλλά και της απώλειας που αυτός γεννά, είναι το βασικό θέμα του Αμερικανού συγγραφέα. Ο Μπαρτ, είκοσι ενός ετών, μαζί με τον δεκαοκτάχρονο Μερφ βρίσκονται στο Αλ Ταρίφ του Ιράκ την περίοδο 2004-05. Φεύγοντας από την Αμερική για τον πόλεμο, ο Μπαρτ -σαν μεγαλύτερος- υπόσχεται στη μητέρα του Μερφ ότι θα τον φέρει πίσω στην πατρίδα ζωντανό. Μια υπόσχεση που δεν πραγματοποιείται, μιας και ο δεκαοκτάχρονος θα πέσει νεκρός στη μάχη.
Ο γυρισμός του Μπαρτ είναι επιβαρημένος με μιαν αγιάτρευτη απώλεια – αυτή του χαμένου του φίλου. Με την επιστροφή του, τίποτα δεν είναι ίδιο. Εκεί στην πατρίδα δεν τον περιμένει ο παλιός του εαυτός, επιστρέφει ως άλλος. Προσθέτοντας αυτήν τη δεύτερη απώλεια στη ζωή του, ο Μπαρτ στην ουσία δεν θα αποστρατευτεί πότε από τα πεδία των μαχών του Ιράκ, που θα τα συναντά ως φανταστικές προβολές στη μελλοντική του καθημερινότητα. Το αυτοβιογραφικό αυτό μυθιστόρημα, που δεν στερείται καμιάς λογοτεχνικής αρετής, γίνεται αποκαλυπτικά ανθρώπινο, καθώς μέσα από τον σπαρακτικό ρεαλισμό των πολεμικών συγκρούσεων, αντί για τη φρίκη, αναδεικνύεται το μεγαλείο της συντροφικότητας – που μόνο μέσα από παρόμοιες δοκιμασίες αποκτά ειδική βαρύτητα και βάθος.
Την ιστορία των δύο φίλων στρατιωτών την πλαισιώνουν ως καταλυτικές παρουσίες στο μυθιστόρημα οι δύο μητέρες τους, καθώς και η κλασική φιγούρα του λοχία που ξέρει να κρύβει τα αισθήματά του. Ο συγγραφέας που μιλά εκ στόματος του Μπαρτ μοιάζει στο πρόσωπο του χαμένου του φίλου να προσπαθεί να συμπονέσει όλους τους νεκρούς των μαχών, να τους κρατήσει ζωντανούς μέσα του – σαν από ένα νέο καθήκον που αυτήν τη φορά δεν πηγάζει από το χρέος απέναντι στην πατρίδα αλλά απέναντι στον άνθρωπο. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που άρχισε να γράφεται από έναν στρατιώτη και ολοκληρώθηκε από έναν συγγραφέα – τον Κέβιν Πάουερς.

bookbar.gr

«Ο πόλεµος προσπάθησε να µας σκοτώσει την άνοιξη». Με αυτή την πρόταση ξεκινάει το µυθιστόρηµα Κίτρινη κορδέλα του Κέβιν Πάουερς. Εχει κάτι δραστικό n εναρκτήρια πρόταση του βιβλίου από µόνη της αλλά και επειδή συµπυκνώνει όλη τη λογική, την ατµόσφαιρα, το περιεχόµενο της «Κίτρινης κορδέλας». Λογικό: το βιβλίο διαδραµατίζεται στο εµπόλεµο Ιράκ και αφηγητής του είναι ο νεαρός οπλίτης µιας αµερικανικής διµοιρίας, ονόµατι Τζον Μπαρτλ. Η Κίτρινη κορδέλα είναι το πρώτο βιβλίο του Κέβιν Πάουερς και είναι, αν όχι αυτοβιογραφικό, πάντως βιωµατικό. Ο Πάουερς υπηρέτησε για έναν χρόνο ως πολυβολητής στο Ιράκ, λαµβάνοντας µέρος σε οδοµαχίες στη Μοσούλη. Κατέχοντας ένα µεταπτυχιακό πάνω στην ποίηση από το Πανεπιστήµιο του Όστιν, στο Τέξας, ο Πάουερς έγραψε ένα πρώτο µυθιστόρηµα «µύησης και µαθητείας», αποσπώντας το φηµισµένο Βραβείο Πρωτοεµφανιζόµενου Συγγραφέα του Guardian, ενώ και η µάλλον αυστηρή κριτικός της λογοτεχνίας των New York Times, Μιτσίκο Κακουτάνι, το συµπεριέλαβε µέσα στα δέκα καλύτερα βιβλία που διάβασε το 2012. To βιβλίο καλύπτει περίπου µία εξαετία και δεν ακολουθεί µια απόλυτα γραµµική αφήγηση. Από το πεδίο της µάχης πίσω στις δύσκολες αλλά πολύ πιo αθώες ηµέρες της εκπαίδευσης, µα και στις ηµέρες της ηδονής και της αισθηµατικής ευφορίας, τις µέρες των ερωτικών δεσµών που µένουν πίσω µα και σε όλα όσα ακολουθούν στην Αµερική αφού το Ιράκ έχει λήξει για τον Μπαρτλ. To βασικό σκηνικό του όµως είναι το Ιράκ και τα διλήµµατα που αντιµετωπίζει ο κεντρικός χαρακτήρας: έχει ορκιστεί σε µια Αµερικανίδα µάνα να φροντίσει τον νεαρότερο από εκείνον γιο της ώστε να γυρίσει πίσω σώος και αβλαβής. Ήδη, από την αρχή του βιβλίου, ξέρουµε πως ο Μπαρτλ δεν θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Έτσι, σε συνδυασµό µε τις άλλες τραυµατικές εµπειρίες που βιώνει στο Ιράκ, στην ουσία ο πόλεµος δεν παύει για εκείνον µε το που τελειώνει η θητεία του εκεί. ∆εν είναι τυχαίο αυτό το πηγαινέλα από το σφαγείο στην ειρηνική ζωή και το αντίστροφο, καθώς µοιάζει να µην υπάρχει σύνορο ανάµεσά τους. Η πρώτη πρόταση του βιβλίου είναι ενδεικτική της αφηγηµατικής δύναµης του Πάουερς, ο οποίος, ως ποιητής που είναι επίσης, απογειώνει το κείµενο µε κάποιες λυρικές εξάρσεις µονάχα που κάποιες φορές το παρακάνει και απλώς φλυαρεί ή ακκίζεται µε την περιγραφική του δεινότητα. Ο τίτλος του βιβλίου (Yellow Birds στο πρωτότυπο, Κίτρινη κορδέλα στην πολύ καλή µετάφραση της Μυρσίνης Γκανά) έχει τη δική του σηµασία: παραπέµπει στις κίτρινες κορδέλες που είχαν αναρτηµένες οι Αµερικανοί σε αυτοκίνητα, κτίρια, στήλες του ηλεκτρικού κ.ο.κ. προς τιµήν των ανδρών και γυναικών που υπηρετούσαν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. To ότι n κορδέλα είχε, κατά κάποιο τρόπο, σχήµα πτηνού συνάδει µε τα φασµατικά πουλιά της «κίτρινης ερήµου». Μια έρηµος γεµάτη πτώµατα, µια έρηµος γεµάτη φαντάσµατα, µια έρηµος που µεταφέρεται αυτούσια στις αµερικανικές µεγαλουπόλεις και κυριεύει τον εσωτερικό κόσµο των ανθρώπων που έζησαν την εµπειρία του πολέµου στο Ιράκ.

Ο Kέβιν Πάουερς (Ρίτσμοντ, Βιρτζίνια, 1980) έγραψε ένα τίγκα στους κραδασμούς μυθιστόρημα, ένα βιβλίο για τη διαλεκτική μνήμης και λήθης, για την παλλόμενη σχέση ανάμεσα στην ενοχή και την εξιλέωση. Η Κίτρινη κορδέλα, που μεταφράζει ανεπίληπτα η Μυρσίνη Γκανά και εκδίδει το Μεταίχμιο, μας μπάζει στο σκηνικό του εφιάλτη από το παράθυρο, από την πίσω πόρτα και από την κεντρική πύλη ταυτόχρονα. Το να αποσπάς τα εγκώμια τόσο του Dave Eggers (οι καμένοι τον ξέρουν και μέσω David Foster Wallace) όσο και του έξοχου γερόλυκου Tom Wolfe (Ρίτσμοντ, Βιρτζίνια, 1931) δεν είναι και λίγο. Το να γράφεις σαν ένας Norman Mailer βαπτισμένος στην ποίηση του T.S. Eliot και του Reiner Maria Rilke είναι, το δίχως άλλο, εισιτήριο για το Σύμπαν της Λογοτεχνίας.

To µυθιστόρηµα Κίτρινη κορδέλα του Αµερικανού συγγραφέα έχει τη θερµοκρασία εκείνη που κρατάει τον αναγνώστη σε εγρήγορση. Η αφήγηση δεν έχει ενιαίο εσωτερικό χρόνο, αφού «πηδάει» από τα πεδία των µαχών στον γενέθλιο τόπο του συγγραφέα, το Ρίτσµοντ της Βιρτζίνια, αλλά και στο Καϊζερσλάουτερν της Γερµανίας, όπου µεταφέρονταν οι τραυµατίες πολέµου µε έντονα ψυχολογικά προβλήµατα. Μπείτε στην ατµόσφαιρα ενός πραγµατικά συγκλονιστικού βιβλίου, στο οποίο η κριτική βρήκε -επιτυχώς ή ανεπιτυχώς- αναλογίες µε το Ουδέν νεώτερον από το δυτικό µέτωπο του Έριχ Μαρία Ρεµάρκ (1898-1970). [...] Η ιστορία είναι απλή, δεν έχει τίποτα το κατασκευασµένο και εστιάζει στον Μπαρτ και στον Μερφ, 21 και 18 ετών αντίστοιχα, µέλη µιας διµοιρίας που εµπλέκεται σε µάχες στην πρώτη γραµµή του πυρός. Λυρική ποίηση και ωµός ρεαλισµός συµπλέκονται στο αχεροντικό αυτό αποτέλεσµα. Στο βιβλίο ούτε εµφαίνεται ούτε κρύβεται µια καθαρή αντιπολεµική αντιµετώπιση, γι’ αυτό απουσιάζει οποιοδήποτε κήρυγµα. Τον πόλεµο δεν τον πολεµάς µε ειρηνικά µηνύµατα, όταν οι νεκροί κείτονται ξεκοιλιασµένοι µπροστά στα πόδια σου. Ούτε τα άταφα πτώµατα σου δίνουν µια δεύτερη ευκαιρία να σκεφτείς πολυτελώς για τον θάνατο, λες και βρίσκεσαι εν σιωπή στο δωµάτιό σου. Η οσµή της καµένης σάρκας διαπερνά όλο το µυθιστόρηµα ως υπενθύµιση ότι ο άνθρωπος είναι ικανός για το καλό και κυρίως για το κακό.