www.tanea.gr
 

www.6meres.gr
 

www.efsyn.gr
 

Ένα υπέροχο αφήγημα και την ίδια στιγμή ένα εξαιρετικό, με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και σπάνιο ντοκουμέντο είναι το βιβλίο «…το πρώτο πράγμα που ’κανε ο Θεός είναι το ταξίδι…» της σκηνοθέτιδας Μαργαρίτας Μαντά, επί 15 χρόνια βοηθού του Θόδωρου Αγγελόπουλου στις ταινίες του. Η Μαντά εκδίδει έναν χρόνο μετά τον θάνατο του σκηνοθέτη το ημερολόγιο που κρατούσε στη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Το Βλέμμα του Οδυσσέα, το 1995. Χειρόγραφες σημειώσεις που καταρχάς είχαν γοητεύσει τον ίδιο τον Αγγελόπουλο ο οποίο όσο ζούσε έψαχνε να βρει εκδότη για να τις κυκλοφορήσει.
Μέσα από τη διαρκώς μεταβαλλόμενη ψυχολογία της νεαρής σκηνοθέτιδας, η οποία σημειωτέον συνεργαζόταν για πρώτη φορά με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, βλέπουμε ολόκληρο το χρονικό εκείνων των τριών μηνών, και εν είδει κλειδαρότρυπας γινόμαστε κοινωνοί των συγκρούσεων, των τσακωμών αλλά και των πιο γλυκών στιγμών τόσο των δυο αυτών ανθρώπων (Αγγελόπουλος-Μαντά) όσο και εν γένει του επιτελείου της ταινίας. Μια παραγωγή που διέθετε τον χολιγουντιανό αστέρα Χάρβεϊ Καϊτέλ και τον δικό μας αστέρα Θανάση Βέγγο, την εκρηκτική παρουσία του Αγγελόπουλου μαζί με ένα ιδιόμορφο καστ και ένα πολυπληθές κινηματογραφικό επιτελείο, σε γυρίσματα στην Βόρεια Ελλάδα, την Αλβανία, τη Σερβία, τη Βουλγαρία κ.ά.
 

[…] ο Αγγελόπουλος έως την τελευταία στιγμή παλλόταν από το εμμονικό του πείσμα και το δημιουργικό του πάθος, που αποτυπώνονται ανάγλυφα στο ημερολόγιο της Μαντά. Εδώ δεν θα συναντήσουμε αναφορές στα σημαδεμένα από τον Εμφύλιο παιδικά του χρόνια, ούτε στα κόλπα που επιστράτευσε για να γυρίσει τον «θίασο» κάτω από τα μάτια των συνταγματαρχών, δεν θα επιστρέψουμε μαζί του στα χρόνια που σπούδαζε στο Παρίσι κινηματογράφο, ούτε θα ξανακούσουμε για το πόσο καλά επικοινωνούσε με τον Γκουέρα ή το πόσο επηρεάστηκε από τον Μπρεχτ. Εδώ θα τον δούμε επί το έργον, να κινεί ουρανό και γη στοχοπροσηλωμένος στ' όνειρο του, τύραννος και θεός την ίδια στιγμή.
Διαβάζοντας το χρονικό των γυρισμάτων που κρατούσε ανελλιπώς n τριαντάχρονη τότε βοηθός του, θα δούμε τον Αγγελόπουλο με σάρκα και οστά, συγκλονισμένο από τον θάνατο του Τζιαν Μαρία Βολοντέ, αλλά και κατηγορούμενο γι' απανθρωπιά από τους πιο στενούς του συνεργάτες, θα βιώσουμε την κατάνυξη του συνεργείου όσο κρατάει καθένα από τα θρυλικά του μονοπλάνα, θα μοιραστούμε την αγωνία ή τον θυμό του -πότε για τα τερτίπια του καιρού και πότε για τις επιδόσεις των ηθοποιών-, θα συναισθανθούμε τον ρόλο που έπαιζε n ποίηση στην ίδια την καθημερινότητά του, και κάθε τόσο θα ξεσπάμε κι εμείς σε λυγμούς ανακούφισης επειδή όλα πήγαν κατ’ ευχήν. Γραμμένο πριν από είκοσι περίπου χρόνια και δημοσιευμένο φέτος χωρίς καμία αλλαγή, το κείμενο της Μαντά συνιστά ένα μάθημα ζωής που ανοίγει δρόμους σε κινηματογραφιστές και μη, και ένα σπαρταριστό ταυτόχρονα πορτρέτο του Αγγελόπουλου ως ακριβού φίλου και δασκάλου ψυχής.

Το εξαντλητικό ταξίδι για τη δημιουργία του αριστουργήματος «Το βλέμμα του Οδυσσέα» μέσα από τη βήμα προς βήμα καταγραφή των γυρισμάτων από τη σκριπτ και βοηθό του Θόδωρου Αγγελόπουλου...

www.tovima.gr
 

Έναν χρόνο μετά τον θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη Θεόδωρου Αγγελόπουλου (σκοτώθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2012, χτυπημένος από μηχανάκι στον περιφερειακό δρόμο Δραπετσώνας, σε ένα διάλειμμα των γυρισμάτων της ταινίας του Η άλλη θάλασσα), η προσωπικότητά του «ξαναζωντανεύει» μέσα από το βιβλίο «…το πρώτο πράγμα που ‘κανε ο Θεός είναι το ταξίδι…», Ημερολόγιο γυρισμάτων, που έγραψε η συνεργάτιδά του Μαργαρίτα Μαντά και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Είναι σημειώσεις δύο ετών από τα γυρίσματα της ταινίας Το βλέμμα του Οδυσσέα - μια εμβληματική υπερπαραγωγή με επίκεντρο τα Βαλκάνια και συμβολικό φόντο το ταξίδι του ίδιου στον κόσμο του κινηματογράφου, στον κόσμο της πτώσης των ιδεολογιών, στον κόσμο της συναισθηματικής του μνήμης. Καταγραφές για μια ξεχωριστή ταινία, που δεν κυριαρχείται από την εμμονή εκείνων των μακρόσυρτων πλάνων, αλλά σε κερδίζει με την ελλειπτική και στοχαστική - σεφερική ποιητική ματιά.

Η συγγραφέας, δουλεύοντας στην εν λόγω ταινία ως βοηθός σκηνοθέτη και έχοντας συναίσθηση ότι θητεύει σε ένα –ούτως ή άλλως– ιστορικό έργο, λειτούργησε ως παραστατικός χρονικογράφος μιας επικής υπόθεσης. Επικής, με την έννοια ότι καταγράφει τα εκτός οθόνης ενός υψηλού επιπέδου αλληγορικού βλέμματος πάνω στην ιστορία του 20ού αιώνα, αλλά και με την έννοια ότι αποτυπώνει το κατόρθωμα μιας συντονισμένης ομάδας ανθρώπων η οποία, κάτω από αντίξοες καιρικές -και άλλες- συνθήκες, χάρη στην οραματική ηγεσία ενός Αγγελόπουλου, φέρνει εις πέρας ένα έργο μεγαλειώδες με φωτογραφίες από τα γυρίσματα και το έντυπο των ημερήσιων σκηνών – που επέχει πια ισχύ ντοκουμέντου της τέχνης του ελληνικού κινηματογράφου – περιγράφει την προετοιμασία για τα γυρίσματα. Προετοιμασία που ξεκινούσε από τα… άγρια χαράματα για να ολοκληρωθεί τα… μαύρα μεσάνυχτα. Αφηγείται το στήσιμο του σκηνικού, την επιλογή των κομπάρσων, το μακιγιάζ των ηθοποιών, την εξεύρεση των κουστουμιών, το καδράρισμα, τη διευθέτηση του φωτισμού, την εξασφάλιση της …διοικητικής μέριμνας, όλα τέλος πάντων που απαιτούνται από πρωίας έως βαθέως νυκτός για να φωνάξει -επιτέλους- ο Αγγελόπουλος το επιτακτικό «πάμε!».

Όμως, δεν είναι μόνο ένα σημείωμα ενός οργανωτικού θαύματος. Είναι -κυρίως- ένα καρδιογράφημα γυρισμάτων. Με εξάρσεις και υφέσεις. Με εικόνες, διαλόγους, συμπεριφορές, κρίσεις και σκέψεις για τους πρωταγωνιστές ηθοποιούς, αλλά και τους πρωταγωνιστές τεχνικούς. Με τις χαρές της συνδημιουργίας, αλλά και τις εντάσεις την ώρα της δουλειάς, όταν ο μεγάλος σκηνοθέτης φερόταν εριστικά. «Όταν το διαβάσετε θα μου κόψετε την καλημέρα γιατί στις μισές και παραπάνω σελίδες σας βρίζω. Γέλασε, το πήρε και μου είπε: Τότε μπορεί και να έχει ενδιαφέρον» σημειώνει η συγγραφέας στον πρόλογο. «Λίγες μέρες μετά -συνεχίζει- μου τηλεφώνησε σκασμένος στα γέλια και μου είπε πως το κείμενο αυτό πρέπει οπωσδήποτε να εκδοθεί γιατί είναι η πιο μπρούτα» -την έχω ακόμα στο μυαλό μου τη λέξη αυτή- καταγραφή του τι είναι γύρισμα μιας δικής μου ταινίας».

Η αλήθεια είναι ότι μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου αναδεικνύεται ένας Αγγελόπουλος μεγαλεπήβολος, επίμονος, συγκεντρωτικός, σχολαστικός σε βαθμό εκνευρισμού, υπεραπαιτητικός με τους συνεργάτες του (και τους κομπάρσους…), που τη στιγμή του θυμού διώχνει οργίλος την πολύτιμη βοηθό του, αλλά την άλλη μέρα το πρωί της ζητά ταπεινά συγγνώμη σαν μικρό παιδί…

Και μόνο τους τόπους των γυρισμάτων -και το διετές πηγαινέλα- να δει κανείς, καταλαβαίνει το μέγεθος του εγχειρήματος: Αθήνα, Καστοριά, Κρυσταλλοπηγή, Θεσσαλονίκη, Βελιγράδι, Σκόπια, Φλώρινα, Κορυτσά, Δροσοπηγή, Πολύκαστρο, Βουκουρέστι, Κωστάντζα, Βράιλα, Βούκοβαρ και τανάπαλιν!

Ένα ημερολόγιο-κάμερα ψυχής που απαθανατίζει το έργο με τα πριν και τα μετά του αγγελοπουλικού βλέμματος. Ένα βιβλίο για το «έργο» που παίζεται από τον μεγάλο μικρόκοσμο του συνεργείου που ξέρει ότι παίζει στην ιστορία του κινηματογράφου…
 

news.kathimerini.gr
 

www.culture21century.gr