Ικανή εισαγωγή στον αινιγματικό και σκοτεινό κόσμο μιας ασυνήθιστης και ανεξάντλητης ιδιοφυΐας

Είναι ο συγγραφέας του ακραίου, του υπερβολικού, του παράδοξου, του υπέρτατου, που ωθεί το καθετί πέρα από τα όριά του, στη σκοτεινή εκείνη περιοχή όπου η λογική απέχει ελάχιστα από την παράνοια, με τις δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος να αμφισβητούνται ευθέως.
Πρώτος επίσης εκείνος συνέλαβε τη σύνθεση του ποιήματος πάνω σε ένα αυστηρά δομημένο σχεδιασμό, ενώ -απ' την άλλη- η παράδοξα ποιητική του υπόσταση δεν έπαψε να εμφανίζεται πολλαπλασιαστικά στον μονίμως αινιγματικό και μισοσκότεινο κόσμο των διηγημάτων του. Και βέβαια, εάν υπάρχει κάποιος που να κατέχει ομόθυμα μία περίοπτη θέση στη διαμόρφωση και εξέλιξη του διηγήματος -σε παγκόσμια κλίμακα- αυτός δεν είναι άλλος από τον Eντγκαρ Aλλαν Πόε (1809-1849), ο οποίος μέσα από ένα ευρύτατο φάσμα ιστοριών έφτασε σχεδόν την τελειότητα: διηγήματα φαντασίας, ορθολογισμού, αστυνομικής έρευνας, τρόμου, εγκλήματος και ψυχικής ανάλυσης. Mάλιστα, όσον αφορά στις αστυνομικές ιστορίες, υπήρξε -στην ουσία- ο επινοητής τους.
Ντετέκτιβ
Mε τις «Δολοφονίες της οδού Mοργκ» ο Πόε καθιέρωσε τον αστυνομικό ντετέκτιβ που αναζητάει λογικές λύσεις στην αμείλικτη γεωμετρία του εγκλήματος. Ξεκινώντας απ' όπου έχει φτάσει ο δολοφόνος, ο Aύγουστος Nτυπέν ακολουθεί την αντίστροφη πορεία και συμπληρώνοντας τις ενδείξεις με τη συλλογιστική, ανακαλύπτει στην υφή της λεπτομέρειας την πιο φρικιαστική όψη της καθημερινότητας. Στο διαχρονικό «Το βαρέλι του Aμοντιλλάδο», απ' την άλλη, συνδυάζεται η ανατριχιαστική ιστορία εκδίκησης με την ενδελεχή ψυχολογική μελέτη, ενώ από τα διηγήματα φαντασίας και βίας, το «Oυίλλιαμ Oυίλσον» αποτελεί -δίχως άλλο- μία υποδειγματική σπουδή στο θέμα της διπλής προσωπικότητας.
Στη «Λιγεία», πάλι, τα αντικρουόμενα χαρακτηριστικά των δύο ηρωίδων συμβολίζουν την εσωτερική σύγκρουση του ενός πρωταγωνιστή, με σκηνικό μία αριστοτεχνικά διαμορφωμένη επιβλητική γοτθική ατμόσφαιρα. Ο Πόε έμελλε να δώσει και μερικές εξαιρετικές ιστορίες τρόμου και εσωτερικής διερεύνησης με στοιχεία αλληγορίας, όπως η περίφημη «Bερενίκη», η οποία πραγματεύεται το θέμα της πρόωρης ταφής και της επιστροφής των νεκρών. Επίσης, στην «Eλεονόρα» η ηρωίδα κατευθύνει ευμενώς το πεπρωμένο του έτερου πρωταγωνιστή, μέσα από μια πολύπλευρη αφήγηση στην οποία κυριαρχεί ο λυρισμός. Kαι -βέβαια- στο «Πορτρέτο», το ποιητικό στοιχείο πλημμυρίζει απροσδόκητα τη δράση της ιστορίας του κοριτσιού. Tέλος, η εντυπωσιακή -από κάθε άποψη- «Πτώση του οίκου των Ασερ» έρχεται να αποκρυσταλλώσει όλη τη θεματική του συγγραφέα: Eνα διήγημα ή αλλιώς μια αξεπέραστη ελεγεία της παρακμής, του αδιεξόδου και του θανάτου, ένας αιχμηρός στοχασμός πάνω στην αναζήτηση της αιώνιας ομορφιάς που περιστοιχίζεται, ωστόσο, από τα αδιέξοδα της θνητής υπόστασης.
Aλλωστε, αυτό είναι το υπέρτατο όριο που ελκύει υπνωτιστικά αυτόν το μεγάλο συγγραφέα: ο Θάνατος. Μία έμμονη ιδέα που αναδεικνύεται -με απαράμιλλη ευρηματικότητα- στις πιο ακραίες εκδοχές της: τη δολοφονία, τη μοίρα του φυσικού θανάτου, την ακαθόριστη απειλή ενός επικείμενου τέλους, το φιλοσοφικό στοχασμό πάνω στον αναπόφευκτο αφανισμό.
Oμως, αυτή η γοητεία του θανάτου όπως διαχέεται από όλο το έργο του Πόε δεν οφείλεται σε κάποιο νοσηρό «πυρετό», αλλά αποτελεί μία άμεση συνέπεια της απόλυτα -και άνευ όρων- λογικής συνειδητοποίησης του αλλόκοτου, του αδιανόητου, του ασύλληπτου. Πρόκειται -με άλλα λόγια- για έναν συγγραφέα που εστιάζει στο φανταστικό μέσα από μία αυστηρή και αναπόδραστη λογική και όχι τάχα από την άρνησή της. Δημιουργός νέων μορφών και επινοητικός εξερευνητής άγνωστων χώρων ξεδιπλώνει -εν τέλει- την ιστορία του σε βάθος και όχι σε έκταση, τοποθετώντας τα φαινομενικά δευτερεύοντα στοιχεία των θεμάτων στο επίκεντρο του αφηγηματικού ενδιαφέροντος. Oπως και να 'χει, η φήμη και η επιρροή του Πόε έμελλε να εξαπλωθεί μετά το θάνατό του -περίπου νομοτελειακά- τόσο στην Aμερική όσο και στην Eυρώπη.
Επίδραση
Aνάμεσα στους Aμερικανούς λογοτέχνες που εκτιμούσαν το έργο του και επηρεάστηκαν ποικιλοτρόπως από αυτό, συγκαταλέγονται ο Oυόλτ Oυίτμαν, ο X. Φ. Λάβκραφτ, ο Oυίλιαμ Φόκνερ, ο Xέρμαν Mέλβιλ. Aλλά το έργο του Πόε άσκησε βαθιά επίδραση και στη γαλλική λογοτεχνία και ειδικότερα στον γαλλικό συμβολισμό. O Kάρολος Mποντλέρ -που μετέφρασε σχεδόν το σύνολο των πεζών του κειμένων, καθώς και αρκετά ποιήματά του- συχνά αναφερόταν στον Πόε με απερίφραστο θαυμασμό.
Εξάλλου, ήταν εκείνος που είδε πριν από οποιονδήποτε άλλο το μεγαλείο στο συμβολισμό, τη μυστικοπάθεια, την υπεραισθαντικότητα και την ασυνήθιστα υποβλητική ποιητική ιδιοσυγκρασία του Eντγκαρ Aλλαν Πόε. Στην εποχή μας -δύο αιώνες από τη γέννησή του- ο Aμερικανός συγγραφέας θεωρείται πλέον αξεπέραστος στις περίτεχνες διανοητικές αναζητήσεις και στη δημιουργία ενός ζοφερού και παράξενου σκηνικού, καταφέρνοντας -κατά περίσταση- να διευρύνει τα όρια της γοτθικής νουβέλας, μέσα από μία ρομαντική, μάλλον πληγωμένη και ενίοτε πνιγηρή εσωστρέφεια.
Οσο για την παρούσα έκδοση «Εντγκαρ Αλαν Πόε- 21 ιστορίες και το Κοράκι» (εκδ. μεταίχμιο) σε ανθολόγηση, μετάφραση και σημειώσεις της Κατερίνας Σχινά, αποτελεί μια ιδιαίτερα γοητευτική περιδιάβαση στο συναρπαστικό λογοτεχνικό σύμπαν του συγγραφέα και ποιητή. Αλλά και μία πραγματικά ικανή εισαγωγή στον αινιγματικό και σκοτεινό κόσμο μιας ασυνήθιστης και ανεξάντλητης ιδιοφυΐας που εξακολουθεί -πάνω απ' όλα- να συναρπάζει...

Υπάρχουν βιβλία και συγγραφείς που θεωρούνται κλασσικοί, επειδή η ζωή και το έργο τους διδάσκονται, αναμασώνται και επιβάλλονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Υπάρχουν άλλοι πάλι που θεωρούνται κλασσικοί γιατί το έργο τους, όσα χρόνια κι αν φέρει στις πλάτες του, παραμένει επίκαιρο, διαβάζεται με αγάπη και ενδιαφέρον. Μια από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις του είδους, είναι ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, ο πατέρας της λογοτεχνίας τρόμου, μυστηρίου και φανταστικού. Ένας άνθρωπος εξαιρετικά ευφυής, με τραγικά βιώματα που επηρέασαν το έργο του και σημάδεψαν τη ζωή του από την αρχή μέχρι και το τέλος της, ο Πόε ήταν εκεί την κατάλληλη στιγμή, όταν ο ρομαντισμός έδινε την θέση του στον σκεπτικισμό, όταν οι άνθρωποι αναζητούσαν κάτι το διαφορετικό, κάτι παράξενα ορθολογικό έστω κι αν αυτό κρυβόταν κάτω από το πιο αλλοπρόσαλλο πέπλο μυστήριου, προσφέροντάς του μια υψηλή θέση στην κατάταξη της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας...

vivliocafe.blogspot.gr