Ως διατροφολόγος αλλά και συγγενής ή φίλη γυναικών που έγιναν μητέρες, πάντα μου έκαναν εντύπωση η αγωνία και οι ενοχές που κουβαλούσαν οι νέοι γονείς και ιδιαίτερα οι μέλλουσες μητέρες, όσο ενημερωμένες κι αν ήταν, όσα βιβλία για την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό κι αν διάβασαν πριν από τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού.
Στην ερώτηση για ποιο λόγο ένιωσαν ανασφάλεια, όλες μου απάντησαν περίπου το ίδιο. Από τη μία, οι διαθέσιμες πληροφορίες ήταν πολλές κι αντικρουόμενες, αλλά και οι έρευνες δεν ήταν εύκολα προσβάσιμες ούτε γραμμένες σε απλή γλώσσα για να τις καταλάβουν. Από την άλλη, άκουγαν πολλές, διαφορετικές γνώμες από ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως μαμάδες, γιαγιάδες, θείες, φίλες, φίλες φίλων πλασάρονταν ως «ειδικοί», κάνοντας τον νέο γονιό να νιώθει όχι μόνο μπερδεμένος αλλά και αποτυχημένος.
Δυστυχώς έχω δει αρκετές φορές μαμάδες να πανικοβάλλονται και να μην εμπιστεύονται το ένστικτό τους, καθώς με την πρώτη δυσκολία στον θηλασμό υπήρχε πάντα κάποιος να σχολιάσει «Μήπως το παιδί δεν χορταίνει; Μήπως να του δώσεις συμπλήρωμα; Μήπως δεν έχεις πολύ γάλα;», με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η πρώτη και πιο καθοριστική φάση να τεθούν οι βάσεις της σωστής διατροφής του παιδιού.

Αυτές οι διαπιστώσεις αποτέλεσαν τη βασική αιτία για να συγκεντρώσω σε αυτό το βιβλίο τα συμπεράσματα της σύγχρονης βιβλιογραφίας γύρω από τη διατροφή κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού. Με το βιβλίο αυτό φιλοδοξώ να διαχωρίσω τους μύθους από την αλήθεια και να δώσω όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή από τη βρεφική μέχρι και τη νηπιακή ηλικία και να προσφέρω στους νέους γονείς τα εφόδια για να επιλέγουν τον δρόμο που ταιριάζει στον χαρακτήρα τους, στον τρόπο ζωής του, στον δικό τους τύπο οικογένειας.

Το υλικό του βιβλίου καλύπτει την περίοδο της εγκυμοσύνης, δίνοντας πληροφορίες για τη διατροφή της εγκύου, τις ανάγκες της σχετικά με την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, τη σωστή επεξεργασία των τροφίμων για την αποφυγή τροφολοιμώξεων, καθώς και όσα πρέπει να γνωρίζει για τον διαβήτη κύησης. Στη συνέχεια παρέχονται αναλυτικές πληροφορίες για τα οφέλη του θηλασμού, πρακτικές συμβουλές για την επιτυχημένη εδραίωσή του, ενώ καταρρίπτονται σχετικοί μύθοι. Αντίστοιχα, για τις γυναίκες που επιλέγουν την τεχνητή διατροφή, περιγράφεται ο σωστός τρόπος προετοιμασίας γεύματος με γάλα σε σκόνη, η σωστή τεχνική ταΐσματος με μπουκάλι, πληροφορίες για την αποθήκευση και τη μεταφορά καθώς και η συχνότητα και η ποσότητα των γευμάτων.
Ακολουθούν οι διάφορες φάσεις εισαγωγής στερεών τροφών, οι μέθοδοι και τα τρόφιμα που είναι καλό να χρησιμοποιηθούν, συνοδευόμενα από οπτικό υλικό ενδεικτικών γευμάτων. Παράλληλα, προστίθενται πληροφορίες και παραδείγματα για το πώς διαβάζουμε τις καμπύλες ανάπτυξης, καθώς και παραδείγματα ισορροπημένης διατροφής του νηπίου 1-4 ετών, ενώ αναλύονται τα στοιχεία για να αναγνωρίζουν οι γονείς τα σημάδια πείνας και κορεσμού τόσο του βρέφους όσο και του νηπίου και να μπορέσουν να εφαρμόσουν τις αρχές της ανταποκρινόμενης σίτισης (responsive feeding), μια διαδικασία καθοριστική για την υιοθέτηση σωστής διατροφής στο μέλλον. Τέλος, ιδιαίτερα χρήσιμο είναι το κεφάλαιο το οποίο αφιερώνεται στις ιδιοτροπίες στο φαγητό (fussy eating) που αναπτύσσουν σχεδόν όλα τα νήπια κάποια στιγμή. Εδώ δίνονται πρακτικές λύσεις, καθώς και συμβουλές για την ακραία εκδήλωση του φαινομένου, όταν η ισχυρή άρνηση φαγητού εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού.

Η σχέση κάθε ατόμου με το φαγητό είναι πολύ διαφορετική και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για το φαγητό αντιμετωπίζοντάς το ως βιολογική ανάγκη. Υπάρχουν άλλοι που το λατρεύουν και θεωρούν το φαγητό μια από τις σημαντικότερες απολαύσεις στη ζωή τους, ενώ υπάρχουν και αυτοί που του προσδίδουν τέτοια συναισθηματική αξία, ώστε καταλήγουν να έχουν διαταραγμένη σχέση μαζί του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάποιοι άνθρωποι να μπορούν να διατηρούν το βάρος τους χωρίς ιδιαίτερο κόπο, ενώ άλλοι να παλεύουν με αυτό μια ολόκληρη ζωή, ξεκινώντας από όλο και μικρότερες ηλικίες και με την παιδική παχυσαρκία να αφορά όλο και περισσότερα παιδιά.

Οι ερευνητές πλέον έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι παράγοντες που διαμορφώνουν την όρεξη (Πώς τρώμε) αλλά και τις διατροφικές προτιμήσεις (Τι τρώμε) έχουν τις βάσεις τους στις πρώτες 1.000 ημέρες της ζωής ενός ανθρώπου, από την εγκυμοσύνη μέχρι τα πρώτα 2 έτη. Αυτό είναι το «παράθυρο ευκαιρίας» για να μάθει ένα παιδί να του αρέσουν τα πιο υγιεινά τρόφιμα, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, καθώς και να τρώει το γεύμα του χωρίς να εκδηλώνει «δυσκολίες» κι επιλεκτικότητα.
Το σύστημα ελέγχου της όρεξης αρχίζει να αναπτύσσεται στον εγκέφαλο όταν το μωρό βρίσκεται στη μήτρα. Εκτός από τα γονίδια που καθορίζουν τα χαρακτηριστικά της όρεξης, τόσο η διατροφή της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και η διατροφή του μωρού το πρώτο διάστημα μετράνε και επηρεάζουν τη διαμόρφωση της όρεξης. Αντιθέτως, το συναισθηματικό φαγητό δεν είναι θέμα γονιδίων αλλά συμπεριφορά που μαθαίνεται και ενισχύεται από τις εμπειρίες του μωρού γύρω από τη διαδικασία του γεύματος, καθορίζοντας τη σχέση του με το φαγητό για το υπόλοιπο της ζωής του.

Περσεφόνη Παπαδοπούλου