Q&A με τη Shelley Read

14/11/2023

Q&A με τη Shelley Read

Μια συζήτηση με τη συγγραφέα του θαυμάσιου μυθιστορήματος «Θα γίνω ποτάμι». Διαβάστε τι μας απάντησε για την απίθανη ηρωίδα της, τη σημαντική παρουσία των δέντρων στο βιβλίο, τις ροδακινιές του Κολοράντο και άλλα ενδιαφέροντα.

Η Βικτόρια Νας είναι μια γυναίκα μπροστά από την εποχή της. Από πού εμπνευστήκατε αυτή την τόσο απίθανη ηρωίδα;
Όταν άρχισα να δημιουργώ τη Βικτόρια Νας, η φωνή και ο χαρακτήρας της ήταν απολύτως ξεκάθαρα στο μυαλό μου. Ήταν σαν να την ήξερα από την αρχή κιόλας. Ίσως επειδή συγκεντρώνει πολλές ιδιότητες γυναικών που έχω γνωρίσει μέσα στην ίδια μου την οικογένεια, αλλά και στην ορεινή, αγροτική κοινότητα όπου βρίσκομαι. Σκληρές, πιστές, ευγενικές, ταπεινές γυναίκες, που δουλεύουν αγόγγυστα για να κάνουν αυτό που πρέπει. Στη Βικτόρια βρήκα επίσης μια αφέλεια και μια συμμόρφωση στις προσδοκίες των άλλων, που προέρχονται από την περιορισμένη κατανόηση του εαυτού της και του κόσμου, μια αίσθηση που θυμάμαι και από τα δικά μου νεανικά χρόνια. Πάντα θέλει να τα κάνει όλα σωστά, αλλά δεν είναι σίγουρη για τον εαυτό της. Αυτή η αθωότητα αρχίζει να ξεφτίζει την ημέρα που συναντά τον Γουίλσον Μουν. Μόνο όταν η Βικτόρια μαθαίνει να εμπιστεύεται την καρδιά της και τη δύναμη που έχει βρίσκει τον δρόμο της. Τόσες γυναίκες –της εποχής της Βικτόριας σίγουρα, αλλά και κάθε εποχής– βρίσκονται αντιμέτωπες με τον περιορισμό μέχρι να ανακαλύψουν τη δύναμη των επιλογών τους. Η Βικτόρια μας θυμίζει ότι αυτές οι επιλογές μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολες, αλλά τελικά είναι και αυτές που μας διαμορφώνουν.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη μικρή πόλη που πλημμύρισε και σας έδωσε την έμπνευση για το σκηνικό και τη θεματολογία του βιβλίου.
Η Αϊόλα, που βρίσκεται στο Κολοράντο και ιδρύθηκε το 1896, δίπλα από τον ποταμό Γκάνισον, ήταν μια μικρή κοινότητα, που οι κάτοικοί της ασχολούνταν με την εκτροφή βοοειδών. Τρία καίριας σημασίας στοιχεία συνέβαλαν στην άνοδο και την πτώση της, κάτι σύνηθες στο δυτικό Κολοράντο: η εκτροφή βοοειδών, ο σιδηρόδρομος και, κυρίως, οι υδάτινοι πόροι. Στο απόγειο της ανάπτυξής της, στην Αϊόλα ζούσαν περίπου 250 άνθρωποι –οι περισσότεροι κέρδιζαν τα προς το ζην από την κτηνοτροφία, τη γεωργία και τους τουρίστες που έρχονταν για ψάρεμα–, μέχρι που, όπως γράφω στο μυθιστόρημα, η αμερικανική κυβέρνηση επέλεξε το τμήμα αυτό της κοιλάδας Γκάνισον για να δημιουργήσει ένα νέο φράγμα και ταμιευτήρα, μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου διαχείρισης υδάτινων πόρων. Μεγαλώνοντας, έμαθα για τις τρεις πόλεις που βρίσκονται στον πυθμένα της τεχνητής λίμνης Μπλε Οροπέδιο και από καιρό αναρωτιόμουν για την τύχη των κατοίκων τους. Ο εκτοπισμός από την πατρογονική γη έχει μακρά και τραγική ιστορία στην αμερικανική Δύση. Και η Αϊόλα, που χάθηκε, αποτελεί για μένα ένα ενδιαφέρον μέρος για να ερευνήσω αυτά τα θέματα.

Τα δέντρα έχουν σημαντική παρουσία στο βιβλίο σας. Τα νιώθουμε να αναπνέουν δίπλα στη Βικτόρια. Έχετε ιδιαίτερη σχέση με αυτά; Για ποιον λόγο αποφασίσατε να τους δώσετε κεντρικό ρόλο στο βιβλίο σας;
Ναι, αγαπώ πολύ τα δέντρα. Τρέφω βαθύτατο σεβασμό για την εγγενή τους αξία και για όλα όσα μας προσφέρουν. Ο οπωρώνας της Βικτόριας –«το ένα και μοναδικό ύστατο όμορφο πράγμα», όπως τον αποκαλεί– είναι αυτό που την κρατάει σταθερή στον σκοπό της και εκεί όπου ανήκει όταν όλα τα άλλα χάνονται. Τα δέντρα λειτουργούν ως μεταφορά για πολλά κεντρικά θέματα του μυθιστορήματος, ιδιαίτερα για το θέμα της οικογένειας και της μητρότητας, αλλά και των ριζών, της μετανάστευσης, της ελπίδας για αντοχή στο νέο έδαφος.
Και τα άγρια δέντρα όμως έχουν επίσης σημαντικό ρόλο στο μυθιστόρημα. Τα οικοσυστήματα του Κολοράντο διαφέρουν ανάλογα με το υψόμετρο. Έτσι, τα είδη των δέντρων αλλάζουν καθώς η Βικτόρια ανεβαίνει όλο και ψηλότερα – από τις ροδακινιές, τις λεύκες και τις βελανιδιές της Αϊόλας μέχρι τα δάση από πεύκα και λεύκες του Μεγάλου Μπλε. Τα δέντρα συμβολίζουν πόσο μακριά φεύγει η Βικτόρια από το σπίτι της και αργότερα εκείνα είναι που τη βοηθούν να βρει τον δρόμο της επιστροφής. Λατρεύω το μοναχικό έλατο που χρησιμεύει ως σημάδι του μοιραίου ξέφωτου τόσο για τη Βικτόρια όσο και για την Ίνγκα, σαν ένας φρουρός που προσέχει εκείνο το ιερό μέρος.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη Ζέλντα. Πώς προέκυψε;
Η Ζέλντα είναι ο τελευταίος χαρακτήρας που δημιούργησα στο μυθιστόρημά μου και έγινε ένας από τους αγαπημένους μου. Η ιδέα γι’ αυτήν υπήρχε από την αρχή – ένας χαρακτήρας πιο σίγουρος για τον εαυτό του, που θα μπορούσε ευγενικά αλλά με τόλμη να λειτουργήσει υποστηρικτικά και να δώσει ώθηση στη Βικτόρια. Η Ζέλντα είναι ένα σύμβολο των αλλαγών κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, μια γυναίκα που δεν φοβάται να αναλάβει την ευθύνη του παρελθόντος και της θλίψης της. Αυτό όμως που θεωρώ ότι προσθέτει η Ζέλντα δυναμικά στο μυθιστόρημα είναι η σημασία της γυναικείας φιλίας. Η αγάπη της Βικτόριας προς τη Ζέλντα –και το αντίστροφο– δείχνει στη Βικτόρια ότι η δύναμη που αντλεί από τον φυσικό κόσμο μπορεί να βρεθεί και στις ανθρώπινες σχέσεις, και ότι η αγάπη δεν καταλήγει πάντα σε τραγωδία.

Η Βικτόρια μιλάει για την ιδέα του «θα γίνω» (becoming). Aπό πού προήλθε κάτι τέτοιο;
Εδώ και καιρό έχω συμπεριλάβει στις πανεπιστημιακές μου διαλέξεις ιθαγενείς Αμερικανούς συγγραφείς και τις αντιλήψεις τους περί πραγματικότητας. Μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα που διδάσκω είναι η αντίληψη των ιθαγενών για την κυκλικότητα του χρόνου. Η ουσία αυτής της κοσμοθεωρίας είναι ότι όλη η ζωή βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση αλλαγής. Λατρεύω αυτή την προοπτική. Βλέπω να αντικατοπτρίζεται σε κάθε πτυχή του φυσικού κόσμου και σίγουρα δικαιολογεί τη δική μου αίσθηση για τον εαυτό μου. Όπως το δάσος και ο ποταμός, έτσι και η ζωή μας είναι περισσότερο διαδικασία παρά αποτέλεσμα. Και όπως αναφέρει και η Βικτόρια προς το τέλος του μυθιστορήματος, «είμαστε όλοι ίδιοι, σε ένα πράγμα, αν μη τι άλλο, στον βασανιστικό και πανέμορφο τρόπο με τον οποίο αναπτυσσόμαστε, κομματάκι κομματάκι, απρόβλεπτα, πέφτουμε κι έπειτα σπρώχνουμε πέρα τα συντρίμμια και ξανασηκωνόμαστε, ελπίζοντας για το καλύτερο». Ένα από τα οφέλη της συγγραφής του πρώτου μου μυθιστορήματος στα πενήντα μου είναι πόσο καιρό σκεφτόμουν την ιδέα του «θα γίνω» και παρατηρούσα τη ροή του μέσα μου.

Υπήρξε κάποιο κομμάτι της ιστορίας που σας δυσκόλεψε όταν το γράφατε; Ποιος ήρωας ή ηρωίδα ξεπήδησε από το χαρτί και ποιος ή ποια ήταν δυσκολότερο να επινοηθεί;
Ο Γουίλσον Μουν δεν ήταν «δύσκολος» κατά τη συγγραφή, αλλά ήταν σίγουρα ο χαρακτήρας εκείνος που φρόντισα περισσότερο. Η περίπλοκη ιστορία των ΗΠΑ της «επέκτασης προς τα δυτικά» οδήγησε στη φυσική και πολιτισμική γενοκτονία των ιθαγενών, και πιστεύω πως έτσι πρέπει να την αποκαλούμε. Σίγουρα δεν θα μπορούσα να γράψω μια ιστορία για τον εκτοπισμό στην αμερικανική Δύση χωρίς να συμπεριλάβω την εμπειρία των ιθαγενών, αλλά έχω συναίσθηση των περιορισμών που υπάρχουν προκειμένου να αφηγηθώ με ακρίβεια και σεβασμό την ιστορία του Γουίλ. Την ίδια ανησυχία είχα και αργότερα με τον Λούκας. Είναι σημαντικό να εκπροσωπούνται οι αυτόχθονες, αλλά είναι επίσης σημαντικό να μην προσπαθείς να κάνεις δικό σου το αφήγημά τους. Η έρευνα είναι ζωτικής σημασίας, κάποιες φορές όμως μπορεί να σε φτάσει μέχρι ενός σημείου. Ο Γουίλ είναι ένας υπέροχος χαρακτήρας και τον λατρεύω, αλλά αποφάσισα ότι μπορώ να τον γνωρίσω όσο τον γνωρίζει η Βικτόρια, με βαθιά στοργή αλλά από μια κάποια πολιτισμική απόσταση. Αυτό που ελπίζω να περάσει στους αναγνώστες είναι τα βαθιά συναισθήματα που μοιράζονται ο Γουίλ και η Βικτόρια. Μακάρι περισσότεροι άνθρωποι να μπορούσαν να ξεπεράσουν τις πολιτισμικές προκαταλήψεις και να συνδεθούν μεταξύ τους με αυτό τον τρόπο. Αλλά, φυσικά, όπως λέει και ο Γουίλ για την άγνοια και το τυφλό μίσος του Σεθ, «υπήρχαν στον κόσμο περισσότεροι Σεθ κι από τα αστέρια τ’ ουρανού».
Ελπίζω ο χαρακτήρας του Γουίλ να παροτρύνει τους αναγνώστες να ενημερωθούν για τη φρίκη των οικοτροφείων Ινδιάνων και για τη διαρκή επίδραση που είχε στους αυτόχθονες πληθυσμούς η «επέκταση προς τα δυτικά». Ελπίζω επίσης οι αναγνώστες να σκεφτούν πώς εδραιώνονται οι προκαταλήψεις και πώς μπορούμε όλοι να τα πάμε καλύτερα.

Τα ροδάκινα είναι ένα εκλεκτό φρούτο και έχουν καθοριστική σημασία για την πλοκή. Γιατί τα επιλέξατε;
Τα ροδάκινα του Κολοράντο από τη Δυτική Πλαγιά φημίζονται για τη γλυκύτητά τους. Τα περισσότερα καλλιεργούνται στις καταπράσινες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της κοιλάδας Νορθ Φορκ και των Μεγάλων Πεδιάδων, όπου οι δροσερές νύχτες και οι ζεστές μέρες συνδυάζονται με το πλούσιο σε μεταλλικά στοιχεία χιόνι που λιώνοντας βελτιώνει τη γεύση τους. Τα άνθη της ροδακινιάς είναι τόσο ευαίσθητα και ευπαθή στον ανοιξιάτικο παγετό, που κάθε ροδάκινο του Κολοράντο μοιάζει με θαύμα, αλλά στην πραγματικότητα οφείλεται στην τεχνογνωσία στον τομέα της γεωργίας και στη μεγάλη φροντίδα. Οι ροδακινιές δεν ευδοκιμούν στο ξηρό περιβάλλον και το μεγάλο υψόμετρο της κομητείας Γκάνισον και πιθανότατα κανένας κάτοικος της Αϊόλας δεν επιχείρησε ποτέ να τις καλλιεργήσει – αλλά αυτός είναι και ο λόγος που επέλεξα τα «πλουσιοπάροχα ροδάκινα Νας» ως στοιχείο που κρατάει ενωμένη την κατά τα άλλα προβληματική οικογένεια Νας, καθώς και ως μια μεταφορά για τη δυνατότητα ανάπτυξης παρά τις δύσκολες συγκυρίες.

Έχουμε μεγάλη αγωνία να μάθουμε τι ετοιμάζετε μετά το Θα γίνω ποτάμι. Μπορείτε να μας δώσετε μια ιδέα;
Ασφαλώς! Γράφω ένα δεύτερο μυθιστόρημα, το οποίο θα έχει και πάλι τις ρίζες του στους χαρακτήρες και τις πτυχές του φυσικού κόσμου. Το νέο μου μυθιστόρημα θα μεταφέρει τους αναγνώστες από τα ανθρακωρυχεία της αγροτικής Σκοτίας στις νοτιοανατολικές πεδιάδες του Κολοράντο και στα όρη Σάνγκρε ντε Κρίστο, εκεί όπου έζησαν τρεις γενιές προγόνων μου. Μου αρέσει να εξερευνώ τους τόπους αυτούς και να φαντάζομαι τις ζωές των ηρώων μου. Προς το παρόν όμως δεν θα σας αποκαλύψω κάτι άλλο.

Σχετικά βιβλία