Ένας από τους λόγους της μεγάλης εμπορικής επιτυχίας των Σκανδιναβών συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας είναι και η ιδιαίτερη συνταγή που ακολουθούν στη σκιαγράφηση των ηρώων των μυθιστορημάτων τους. Μια συνταγή, που πέραν της δημιουργίας ξεχωριστών και μοναδικών χαρακτήρων, είναι και αρκετά διαφορετική για τον κάθε δημιουργό.

Ας ξεκινήσουμε από τον Leif G.W. Persson που έχει πολυετή εμπειρία εργαζόμενος στις τάξεις της Αστυνομίας και έχει γράψει την εκπληκτική τριλογία για τη δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε. Ο κεντρικός ήρωάς του, ο επιθεωρητής Γιούχανσον, που θα φτάσει μέχρι τη θέση του Γενικού Διοικητή της Σουηδικής Αστυνομίας, έχει στόχο να εξιχνιάσει τη δολοφονία του πρωθυπουργού της χώρας του. Ο Γιούχανσον περιγράφεται από τον Persson «ήρεμη δύναμη». Ευφυής, αναλυτικός και διορατικός, με έντονα ηγετικά χαρακτηριστικά, κατευθύνει την ομάδα των αστυνομικών ερευνητών με μοναδικό τρόπο και εμπνέει τους υφισταμένους του ώστε να φέρουν τα καλύτερα αποτελέσματα. Παράλληλα, αντιμετωπίζει με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα τις όποιες «άνωθεν» κυβερνητικές παρεμβάσεις. Η προσωπική του ζωή είναι εντελώς φυσιολογική, πράγμα μάλλον ασυνήθιστο για Σουηδό αστυνομικό. Είναι αρκούντως πιθανό ο ήρωας να συγκεντρώνει αρκετά προσωπικά στοιχεία από τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του συγγραφέα, παρά το γεγονός ότι ο Persson νοσηλεύτηκε για κάποιους μήνες σε κλινική λόγω ψυχολογικών προβλημάτων.

Ένας άλλος μεγάλος Σουηδός, ο αείμνηστος Henning Mankell δημιουργεί τον σημαντικότερο ίσως ήρωα της αστυνομικής λογοτεχνίας των Σκανδιναβών. Ναι, πρόκειται για τον μοναδικό Κουρτ Βαλάντερ, που είχε την ευτυχία να ζωντανέψει στην οθόνη από τον ανεπανάληπτο Κένεθ Μπράνα. Ο Βαλάντερ είναι ένας συνηθισμένος συντηρητικός μεσήλικας με μέσο όρο ευφυΐας, με μεγάλη επιμονή και υπομονή στη διαδικασία των ερευνών, ανήσυχος και μεθοδικός στο έπακρο, που πιστεύει απόλυτα στην ομαδική εργασία. Στην εξελικτική πορεία του, ο Βαλάντερ θα αντιμετωπίσει κάποια προβλήματα υγείας και θα αρχίσει να καταλαμβάνεται από συναισθήματα μελαγχολίας και μοναξιάς, υπαρξιακά προβλήματα ανθρώπων που πλησιάζουν στη δύση της καριέρας τους και τα προβάλλουν στη δύση της ζωής τους. Η προσωπική ζωή του Βαλάντερ φέρνει σε τυπικό Σουηδό. Χωρισμένος, σπάνια θα δοκιμάσει μια καινούργια σχέση και η μοναδική «πηγή ζωής» είναι η θυγατέρα, που παρεμβαίνει σταδιακά όλο και περισσότερο στην καθημερινή ζωή του. Κι εδώ παρατηρούμε ότι ο Mankell έχει ενσωματώσει αρκετά στοιχεία του χαρακτήρα του στον Βαλάντερ, μέχρι και την κοινωνική ευαισθησία του, που αναδύεται από το κοινωνικό σχόλιο του συγγραφέα, ο οποίος είναι αυτός με τη μεγαλύτερη επιρροή από τους πρωτοπόρους Sjowall και Wahloo.

Αείμνηστος κι αυτός δυστυχώς, ο συγγραφέας της τριλογίας «Millenium» Stieg Larsson έχει ως κεντρικό ήρωα τον δημοσιογράφο Μίκαελ Μπλούμκβιστ. Καριέρα δημοσιογράφου ξεκίνησε ο Larsson, δημοσιογράφος είναι και ο κεντρικός του ήρωας και μάλιστα με πολλά βιογραφικά στοιχεία του δημιουργού του. Ο Μπλόμκβιστ είναι κάπου μεταξύ σαράντα με πενήντα, με περίεργο επαγγελματικό παρελθόν, σκληρός και τολμηρός, ευφυής και επίμονος ερευνητής, γοητευτικός και ελαφρώς μπερμπάντης, που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο γιά να φτάσει στον στόχο του. Πολλές φορές λειτουργεί εγωιστικά, ακολουθεί μόνος του το ένστικτό του κι αυτό δημιουργεί προβλήματα στην ομάδα που τον ακολουθεί. Όσο για την προσωπική του ζωή, τα είπαμε. Ίσως ο πιο δραστήριος σεξουαλικά ήρωας από όσους έχουμε αναφέρει, χωρίς βέβαια να κατορθώσει να διατηρήσει μια ήρεμη, φυσιολογική ζωή.

Ο Σουηδός Arne Dahl αποτελεί όπως πάντα μια ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς η ομάδα Αλφα και η μετεξέλιξή της σε Opcop (κάτι σαν Europol) έχουν πολλούς και διαφορετικούς ήρωες. Θεωρώ ότι ο Πολ Γελμ είναι μάλλον ο περισσότερο αντιπροσωπευτικός τύπος με αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τον συγγραφέα. Ήρεμος, αναλυτικός, με μεγάλη αυτοπεποίθηση και ηγετικές βλέψεις και λίαν αποτελεσματική αίσθηση της έννοιας της ομαδικότητας, ο Γελμ καθοδηγεί και εμπνέει τους υφισταμένους του. Παράλληλα, διάγει μια σχεδόν απόλυτα φυσιολογική ζωή, ξεφεύγοντας κι αυτός από το προφίλ του γεμάτου προβλήματα αστυνομικού.

Για να συμπληρωθεί όμως το παζλ των Σκανδιναβών ηρώων αστυνομικών μυθιστορημάτων, θα πρέπει να γίνει αναφορά και στον αγαπημένο χαρακτήρα των περισσότερων αναγνωστών. Πραγματικά, ο μοναδικός Χάρι Χόλε του Jo Nesbo συγκεντρώνει τις προτιμήσεις του μεγαλύτερου κοινού αναγνωστών του αστυνομικού και δη του γυναικείου πληθυσμού. Τυχαίο; Δεν νομίζω... Σε πρώτο επίπεδο, ο Χόλε είναι ένας εξαιρετικά ευφυής και ιδιαίτερα επίμονος ερευνητής, που δεν έχει αποτύχει σε καμιά υπόθεσή του. Μπορεί να περάσει από τετρακόσια σαράντα κύματα, αλλά στο τέλος έστω και μουσκεμένος θα κατορθώσει να εξιχνιάσει το μυστήριο. Οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιήσει είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενοι, αλλά εδώ ισχύει το ρητό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Τις περισσότερες φορές, ο Χόλε ενεργεί μόνος του, ακολουθεί το ένστικτό του και τους δικούς του προσωπικούς κώδικες, που δύσκολα αντιλαμβάνονται οι συνάδελφοί του κι ακόμα δυσκολότερα αποδέχονται.

Ο Χόλε ταλανίζεται από τους προσωπικούς του δαίμονες, αλκοόλ και τα συναφή. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά τις περισσότερες φορές στην αντιμετώπιση των εγκληματιών ενσωματώνονται προσωπικά στοιχεία με αποτέλεσμα όλη η ιστορία να θυμίζει προσωπική βεντέτα. Κατά την προσωπική μου άποψη, αυτή ακριβώς η αδύναμη πλευρά ενός κατά τα άλλα ακατανίκητου ήρωα, αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα επιτυχίας του. Είναι οι στιγμές που λειτουργεί το empathy. Οι αναγνώστες μπαίνουν στη θέση του Χόλε, οι άντρες συμπάσχουν μαζί του και τον κατανοούν βαθύτατα, οι γυναίκες απλά θέλουν να τον πάρουν τρυφερά στην αγκαλιά τους, να του σκουπίσουν τα δάκρυα και να του χαϊδέψουν απαλά τα μαλλιά.

Αν ο Γιούχανσον μπορεί να θεωρηθεί το alter ego του Persson και αντίστοιχα ο Βαλάντερ του Mankell, ακόμα κι ο Μπλούμκβιστ του Larsson, με τον Χάρι Χόλε και τον Nesbo τα πράγματα διαφοροποιούνται σημαντικά. Όσο κι αν πολλά βιογραφικά στοιχεία του ίδιου του Nesbo έχουν ενσωματωθεί στον χαρακτήρα του Χόλε, κάτω από την επιφάνεια κρύβεται μια υπόγεια ανταγωνιστική σχέση και αντιπαλότητα(!), με αποκορύφωμα όσα τρομακτικά επιφυλλάσσει ο συγγραφέας στον ήρωά του στο τελευταίο συγκλονιστικό μυθιστόρημά του, το «Μαχαίρι». Αυτό όμως το  θέμα ας το αφήσουμε για την επόμενη φορά... Ίσως χρειαστούμε εδώ και τη γνώμη των «ειδικών».

Γρηγόρης Αζαριάδης