Ο τίτλος του βιβλίου –πέρα από τον πολεοδομικό του καθορισμό– χρησιμοποιείται ως μεταφορικό σχήμα που δίνει την ουσία του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού: «θέλει» να είναι άρτιος ως προς κάποιο επιθυμητό εκσυγχρονισμένο πρότυπο και ταυτόχρονα να παρεκκλίνει από αυτό. 

Το θέμα του βιβλίου: Η νουβέλα βασίζεται στην αφήγηση μιας δικαστικής περιπέτειας ενός ταλαιπωρημένου αγρότη ο οποίος κάποια στιγμή βρίσκεται ανέλπιστα με κάμποσα χρήματα και αγοράζει στη θάλασσα ένα σπίτι εκπληρώνοντας το όνειρο της ζωής του να μη ζει πλέον σκυμμένος δουλεύοντας τη γη, αλλά να έχει μπροστά του αγνάντι. Όμως, σύντομα, αντιλαμβάνεται ότι έπεσε σε χέρια εργολάβων που εκμεταλλεύονται χτίζοντας παράνομα. Ο αρχικός θυμός του για την κοροϊδία μετατρέπεται σε οργή για την καταστροφή της φύσης. Έτσι με κίνδυνο να κατεδαφιστεί και το δικό του σπίτι, ξεκινά μια δικαστική περιπέτεια. Από κείνη τη στιγμή αυτός που κατάγγειλε το ίδιο του το σπίτι ως παράνομο μπλέκεται με την ελληνική διοίκηση, τη γραφειοκρατία, την πολυνομία, τα τοπικά δίκτυα συμφερόντων, την υπαλληλική ιεραρχία, τον ρόλο του τύπου, τη διαφθορά, τη διαπλοκή της δικαιοσύνης, τον κομματικό υπολογισμό, τα κλειστά στόματα…

Η δομή του βιβλίου: Η δομή του είναι πολυφωνική. Ένας δημοσιογράφος «ανεβάζει» στο διαδίκτυο δέκα περίπου χρόνια μετά το πέρας της δίκης μια συνέντευξη του κυρ Θανάση Μαντέλα και ζητά από τους αναγνώστες να σχολιάσουν όποια σημεία της συνέντευξης επιθυμούν. Ως αποτέλεσμα παράγεται ένα πολυφωνικό κείμενο στο οποίο μετέχουν όχι μόνο ο αφηγητής που μαρτυρεί τη δικαστική του περιπέτεια, αλλά και οι αναγνώστες του οι οποίοι κρίνουν, κατακρίνουν, αντιδρούν, επιβραβεύουν, ειρωνεύονται, τρολάρουν κ.λπ. Έτσι στην κεντρική αφήγηση ενσωματώνεται το έθος και το ήθος της νεοελληνικής ανθρωποπανίδας της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, λίγο πριν ξεκινήσει η κρίση.

Η αφορμή της συγγραφής:  Πριν χρόνια, είχα προσωπική εμπλοκή σε αντίστοιχες καταστάσεις. Αλλά αυτές δεν αποτέλεσαν την αφορμή. Αποτέλεσαν όμως τη βάση της δυστοπικής διάθεσης που διαπνέει το αφήγημα. Η πραγματική αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν το ερώτημα που βρισκόταν στα χείλη όλων μας στα πρώτα χρόνια της κρίσης, όταν όλοι αναρωτιόμασταν πώς και τι έφταιξε ώστε η Ελλάδα να φτάσει στο κακό της το χάλι. Γιατί δεν έφταιγαν μόνο το «πολιτικό μας σύστημα» ή οι «κακοί ξένοι». Υπήρχε κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό. Και αυτό βρισκόταν μέσα μας ως ριζωμένη νοοτροπία και συμπεριφορά. Αυτό ήταν η αφορμή για το ηθο-γράφημα. Και νομίζω ότι το αφήγημα του κυρ Θανάση Μαντέλα, του ήρωα του βιβλίου, απαντά με ξεκάθαρο τρόπο για τις σύνθετες αιτίες, τις θεσμικές ανεπάρκειες, την αδιαφορία για το περιβάλλον και το προβληματικό κράτος που ήθελε να είναι «άρτιο» κι όμως παρέκκλινε διαρκώς από αυτό που έπρεπε να είναι.

Ο χαρακτηρισμός «ηθο-γράφημα»: Επέλεξα τον χαρακτηρισμό «ηθο-γράφημα» (με τη διαχωριστική παύλα να σπάει τη λέξη) αφενός για να διαφοροποιηθεί από την παραδοσιακή χρήση του όρου και αφετέρου για να τονιστεί το ήθος ενός απλού πολίτη που έρχεται αντιμέτωπος με τις παθογένειες του νεοελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας.

Γιατί έδωσα τη μορφή της απομαγνητοφωνημένης συνέντευξης: Θεωρώ ότι ο άμεσα καταγραμμένος λαϊκός προφορικός λόγος είναι εξαιρετικά δυναμικός και τολμηρός. Η «απομαγνητοφώνηση» ήταν ένα συγγραφικό τέχνασμα που ευνοούσε αφενός την επιδίωξη της αληθοφάνειας και αφετέρου την εμπλοκή ενός ανθρώπου του Τύπου στη διαδικτυακή δημοσίευση του αφηγήματος του ήρωά μου, του κυρ Θανάση Μαντέλα. 

Τελικά τι ακριβώς είναι το Άρτιο κατά παρέκκλιση: Πρώτα πρώτα είναι μια λαϊκή αφήγηση. Είναι μια δικαστική περιπέτεια. Είναι ένα πολυφωνικό κείμενο που καταγράφει μέσα από τα «σχόλια» των σχολιαστών την ανθρωποπανίδα της ελληνικής κοινωνίας. Είναι ένα ηθογράφημα που αποτυπώνει το κυρίαρχο ήθος που καλλιεργήθηκε πολιτικά και κοινωνικά στην Ελλάδα κατά τα τέλη του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα. Μια εποχή κατά την οποία καλλιεργήθηκε ως αποδεκτό το «άηθες ήθος». Είναι μια μελέτη πάνω στις παθογένειες της νεοελληνικής κοινωνίας (τη νοοτροπία του προσωπικού πλουτισμού με παραβίαση του νόμου, την καταστροφή στο όνομα της «ανάπτυξης», την απαξίωση θεσμών μέσω της διαφθοράς των δικτύων οργανωμένων συμφερόντων, τον γραφειοκρατικό χειρισμό του πολίτη, την πολιτική ανακολουθία ανάμεσα στις διακηρυγμένες αρχές και το πολιτικό κόστος κ.λπ.). Είναι ένα κείμενο πολιτικής οικολογίας καθώς παρακολουθεί την πορεία της συνείδησης ενός απλοϊκού πολίτη προς την οικολογική ευαισθητοποίηση.

Τελικά, είναι ένα κείμενο επί της ουσίας πολιτικό.
Θωμάς Ψύρρας